Matprat i New Orleans | USA

 

 

New Orleans food is as delicious as the less criminal forms of sin.

-Mark Twain

Eg hadde i grunnen tenkt å skriva dette for eit par dagar sidan, men eg mista skrivelysten då eg fekk feber i New York, og sjølv om eg skrøytte at eg skulle på ein av dei finaste togreisene i verda mellom USA og Canada, så skal det vera sagt at eg sat og skalv av feber med ein snufsen nase heile turen. Til og med grensevaktene syntest synd i meg. Men betre seint enn aldri, som norsklæraren på ungdomsskulen pla seia.  

Når folk lurte på kvifor i alle dagar ei jente frå Noreg hadde reist heilt til New Orleans, svarte eg at eg kom berre for maten si skuld. Det høyrest kanskje litt ekstremt ut å erklæra at eg drog tvers over jorda berre for å eta, men for ein gong skuld på denne bloggen er ikkje dette ein sanning med modifikasjonar. Og fytti grisen så godt eg åt!

Folk seier ofte at amerikansk mat ikkje er godt, men det er berre fordi dei aldri har a) prøvd skikkeleg amerikansk mat, og b) aldri prøvd cajun-mat. Noko av det beste eg har ete i mitt liv, åt eg i New Orleans, og eg har jo budd i Frankrike! Maten her er nydeleg utan å vera snobbete eller altfor dyr, men ikkje leit etter sunn mat eller vegetarrettar, for det finst ikkje. På tysdag var eg dessutan på kokkekurs, og for dei av dykk som lurer på kva kokken på sida av meg heiter (bla ned), så er namnet hans altså Little Kevin. Etter to timar med historieforteljingar, matlaging og smaksprøver av alle typar tradisjonelle matretter, inkludert eit trailerlass med pralinar, takka eg for meg og skreiv kvikt ned all informasjonen han hadde hive ut. 

 

Som eg nemnde her, er den tradisjonelle kokkekunsten i New Orleans kreolsk, medan maten utanfor byen er cajunsk. Begge to er temmeleg enkle kokkekunster, og består av tre hovudelement: roux (ein saus av smør og mjøl/olje og mjøl, som vert brukt for å gje farge, konsistens og smak), kombinasjonen av grøn pepar, lauk og selleri, som vert kalla treeininga, og i nokre tilfelle også kvitlauk, paven, og kraft. Nesten kvar einaste gryterett eller suppe har desse tre elementa i seg, og i tillegg kjem populære ingrediensar, som skaldyr, tomatsaus, krydder, ris og andre grønsaker. 
 

Dei tre store rettene i både kreolsk og cajunsk matlaging er jambalaya, gumbo og étouffée, men også desse kjem i eit mangfald av variasjonar. Generelt er cajunsk mørkare og meir krydra. Kreolsk mat er ofte lysfarga, med milde smakar og mindre kjøtprodukt. Der cajunsk brukar viltkjøt, vel kreolarane ofte å bruka skaldyr.

Av dei tre var det fyrst og fremst jambalaya eg kom for å eta. Far og eg har nemleg vår eigen personlege bilsong, ein countrysong av Hank Williams som då heiter Jambalaya (''Jambalaya, crawfish pie, filé gumbo, cause tonight I'm gonna see my ma chér amio''.) Jambalaya er ein unik rett her i området i det at du kokar risen saman med resten av ingrediensane, i staden for å koka han for seg sjølv. Eg prøvde dei to forskjellige typane; cajun-versjonen, med ein røykt og krydra smak og pølser og kjøt, og den kreolske versjonen, som liknar mykje meir på den spanske paella-retten, med tomatar og sjøtmat (kalla ''red jambalaya'' av cajun-folket.) Favoritten var vel i grunnen cajun-versjonen, fordi all sterk mat er god mat, trass alt, men begge slaga var gode.  

Likevel vil eg berre seia at eg faktisk føretrekte både gumbo og étouffée, og det var ganske uventa. Gumbo er ei fantastisk suppe laga med både roux og treeininga, og filé gumbo, ei Choctaw-indiansk krydderblanding, samt skaldyr. Myten vil ha det til at suppa er basert på vestafrikanske retter og den fransk bouillabaisse, men han har ein unik smak. 

 

På fransk betyr étouffée ''smadra'', og eg vart fortalt kor namnet kom ifrå, men eg hugsar det ikkje lenger. Étouffée er litt tjukkare enn ein vanleg gryterett, og er i hovudsak ein cajun-rett. Eg hadde faktisk étouffée to gonger på fire dagar: kylling- og andouillegumbo på kokkekurset, og krepsgumbo til middag på bayou-turen min, som eg likte best. Det er noko med sjømat og cajun-krydder som berre går godt med smakslaukane mine ;)   

Som ein liten attpåklatt, vil eg berre seia litt om alligatorkjøt. Det er fantastisk godt! Eg hadde alligator fleire gonger, men eg likte alligatorboudin eg hadde ved Bourbon House Restaurant aller best. Ein boudin er ein av to typar pølser produsert i Louisiana (saman med andouille), og alligatorboudin består som regel av ris, krydder og grønsaker, utanom alligator sjølvsagt, og er servert med dei tre ''klassiske'' New Orleans-sausane: remulade, hot sauce og ein tredje som eg har gløymd namnet på. 

 

New Orleans er òg ein fantastisk by for dei av dykk som likar sandwichar! Det er to store tradisjonar her: po-boy og muffuletta-sandwichen. Po-boyen vart funnen opp av to brør, Benny og Clovis Martin, som eigde ein restaurant. Under ein streik bestemte brørne seg for å mata dei svoltne streikarane med sandwichar laga av matrestar frå restauranten. Dei kalla folka som kom for desse sandwichane for poor boys, som seinare vart forkorta til po-boy. Tradisjonelt er ein po-boy ein vanleg varm sandwich med fransk baguette-brød, steikte reker, roast beef (servert med brun saus), scampi eller østers. No finst det og ''nye'' smakar: krabbe, fisk av alle slag, kreps, pølser, kylling og alligator. Det er fantastisk godt! 

Eg anbefaler dykk å hella på den lokale sausfavoritten blodfarga ''hot sauce'' (tabasko er for øvrig meir populært i cajun-land). Blod er kanskje tjukkare enn vatn, men det er på ingen måte like tjukt som hot sauce. Og det går heller ikkje like bra med po-boys. 
 

Tvers over gata frå Den franske marknaden og eit stykke til venstre frå Jackson Square ligg Central Grocery, fødeplassen til muffuletta-sandwichen - ein gigantisk sandwich stor nok til å mata ein familie på fire for ein dag, med lag av skinke, salami, ost, mortadella og olivensalat skvisa saman mellom mjukt brød. Smørbrødet vart skapt då sicilianske bønder stakk innom butikken for å kjøpa lunsj og ba om ein slags sandwich av salami, skinke, ost, olivensalat og brød. Du kan enten kjøpa dei heile eller halve, og dei er allereie ferdigpakka. Koss namnet har oppstått, kan eg ikkje seia, men det er noko muffens med heile saka. Godt er det no i alle fall. 

 

Etter all denne gode maten hadde eg faktisk ikkje plass til dessert, sjølv om eg hadde planar om å prøva litt søtt medan eg var der nede. Men det vart rett og slett for mykje mat. Den einaste gongen eg reiste ein plass spesifikk til å prøva noko søtt, var då eg gjekk til kafeen Café du Monde, ein storslått, gigantisk kafé i Den franske marknaden ved Mississippi-elva. Eg er temmeleg sikker på at dette er ein av dei mest kjende kafeane i USA. Det kafeen er mest kjent for, er café au lait og beignets, franske fritysteikte bakverk. Det var jo for så vidt veldig godt, men etter å ha budd i Frankrike var det ikkje akkurat revolusjonerande nytt. 
 

PS: Dette er generelt ein by som likar cash, så fleire restaurantar o.l. tek ikkje kort. Det kan vera lurt å ha noko på deg heile tida :) 
 

Eg kjem straks tilbake med nye matadresser frå New York!